N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Analyse
Verkiezingsthema’s De nieuwe VVD-lijsttrekker Dilan Yesilgöz presenteerde vrijdag het verkiezingsprogramma. Haar verhaal ging vooral over bestaanszekerheid, nauwelijks over migratie. Verder blijft ze erbij dat haar partij de PVV dit keer niet uitsluit.
De energiebelasting moet omlaag, meer werken moet meer lonen en de onroerendezaakbelasting (ozb) en huren mogen niet te veel stijgen. Zo moet worden voorkomen dat mensen die hard werken „aan het einde van de maand door het ijs zakken”, aldus lijsttrekker Dilan Yesilgöz vrijdagochtend bij de presentatie van het VVD-verkiezingsprogramma Ruimte geven. Grenzen stellen in perscentrum Nieuwspoort in Den Haag.
Volgens de nieuwe VVD-lijsttrekker is het „onverteerbaar” dat mensen hard werken maar niet rond kunnen komen: „Dat mogen we niet accepteren. Je moet gewoon geld overhouden.”
Met dat verhaal – „het issue van Nederland” – sloot Yesilgöz naadloos aan bij het CDA, GroenLinks-PvdA en de nieuwe partij van Pieter Omtzigt (Nieuw Sociaal Contract, NSC), die ook telkens over ‘bestaanszekerheid’ spreken. Dat lijkt daarmee het belangrijkste thema van de verkiezingscampagne te kunnen worden. Volgens Yesilgöz kan de VVD zich op het thema onderscheiden van de andere partijen: „Erover praten is één ding, maar wat ga je dan doen? Wij willen concrete maatregelen.” De VVD wil het onder meer fiscaal aantrekkelijker maken om meer te werken en een ‘slapend’ energieplafond, dat actief wordt als de energieprijzen weer te veel stijgen.
Over de verantwoordelijkheid van haar partij het afgelopen decennium – waarin onder de kabinetten-Rutte die bestaanszekerheid onder druk is komen te staan – wilde Yesilgöz het liever niet hebben: „Ik kijk vooruit, naar de problemen die er zijn en hoe we die kunnen oplossen. Ik besteed liever elk seconde daaraan dan tijd te besteden aan terugkijken.”
Zetelverlies
De VVD, nu nog de grootste partij (34 zetels) in de Tweede Kamer, staat voor een lastige opgave. Met de opkomst van de BoerBurgerBeweging van Caroline van der Plas en het meedoen van de nieuwe partij van Pieter Omtzigt dreigt de VVD een fors aantal zetels te verliezen op 22 november. In de laatste peiling van I&O Research, uit augustus, is de VVD de derde partij, na NSC (31 zetels) en de combinatie GroenLinks-PvdA (28). Van de huidige 34 zetels zouden de liberalen er 22 overhouden.
Volgens I&O noemen de meeste VVD-kiezers als reden voor hun overstap het vertrek van Mark Rutte en het ‘te linkse’ beleid. Eén troost: drie op de tien kiezers die in 2021 VVD stemden, hebben nu nog geen partijvoorkeur, maar de meesten overwegen ook de VVD. Dat zou het verlies van de partij kunnen beperken. „Maar dat dat hard werken wordt, is evident”, gaf de VVD-leider toe.
Yesilgöz sprak ook uitgebreid over afscheid nemen van de ‘oude politiek’, waar haar voorganger Mark Rutte nadrukkelijk mee wordt geassocieerd. Volgens Yesilgöz omvat dat „veel meer dan alleen Mark Rutte” en gaat de hele politiek „veel te veel over poppetjes en de politiek zelf. Als je probeert erboven te staan, beland je in mum van tijd toch weer in Haags gedoe. Terwijl mensen in het land snakken naar politici die niet alleen met zichzelf bezig zijn, maar wezenlijke problemen oplossen.”
Migratie
Opvallend genoeg wijdde Yesilgöz nauwelijks uit over migratie in haar presentatie, terwijl juist daarover het kabinet vlak voor het zomerreces ten val kwam.
Pas toen journalisten ernaar vroegen, ging Yesilgöz in op de migratieplannen van de VVD –- al staat dat onderwerp wel prominent in het verkiezingsprogramma. Haar partij wil vooral de asielinstroom beperken, minder snel familieleden van oorlogsvluchtelingen laten overkomen en kansloze asielzoekers sneller terugsturen. „We hebben er nu geen grip op, het overkomt ons allemaal.” Over aantallen liet ze zich niet uit.
De VVD-leider wil ook geen spreidingswet meer, een plan van haar partijgenoot en demissionair staatssecretaris Eric van der Burg (Asiel). Eerst moet volgens Yesilgöz de instroom omlaag. Haar fractie was vanaf het begin niet enthousiast over de spreidingswet, maar ging in november toch akkoord, in ruil voor maatregelen die de komst van asielzoekers zouden beperken.
Laat Wilders maar met zijn programma komen en zijn intenties laten zien
Dilan Yesilgöz VVD-leider over mogelijke samenwerking met PVV
Door de nadruk zo te leggen op bestaanszekerheid, houdt de VVD de mogelijkheid open voor een coalitie met partijen als GroenLinks-PvdA en NSC. Tegelijkertijd sluit Yeşilgöz ook samenwerking met de PVV van Geert Wilders niet uit, zei ze opnieuw. „Laat hem maar met zijn programma komen en zijn intenties laten zien.” Een gesprek met een bepaalde partij uitsluiten, vindt ze „Haags gedoe” en ze wil „de kiezers van de PVV niet uitsluiten”. Eerder verwees ze al naar een uitspraak van Wilders dat het tijd is om over de eigen ego’s heen te stappen.
De voorzichtige toenadering betekent een stijlbreuk met de VVD onder Mark Rutte, die na de mislukte gedoogsteun van de PVV tijdens het kabinet-Rutte I in 2010 regeringssamenwerking uitsloot. NSC, CDA en ChristenUnie willen ook na de komende verkiezingen niet met de PVV in zee.